 |
|
Kikkers in de vijver
|
Kikkers en salamanders in de vijver
Haal de inheemse amfibieën naar uw eigen vijver en tuin en wat te doen tegen massale kikkersterfte in de winter
Veel vijverbezitters vinden het leuk om kikkers of salamanders in hun vijver te ontdekken. Ook u kunt kikkers en salamanders in uw vijver krijgen én houden als uw vijver en uw tuin aan enkele eisen voldoen. Met een klein beetje moeite mag u onbeperkt van deze mooie diertjes genieten en bewijst u de natuur een grote dienst door deze bedreigde diersoorten in stand te houden.
Beschermde diersoort
Inheemse amfibieën, waartoe kikkers en salamanders behoren staan op de lijst van beschermde dieren. Dit betekent dat u ze niet mag vangen, vervoeren of verhandelen. Toch zijn er nog steeds mensen die deze dieren in de vrije natuur vangen en in hun vijver plaatsen. Dat is niet alleen onnodig schadelijk, maar ook overtreedt u daarmee de wet met het risico op een forse boete. Gekweekte exotische soorten salamanders die een dierenwinkel verkoopt, mag u evenmin in de tuin of de vijver uitzetten, omdat deze de inheemse soorten bedreigen en verstoren. Deze zijn uitsluitend bedoeld voor een aquarium of terrarium. Wel mogen dikkopjes (kikkerlarven) en eitjes (kikkerdril) uit een andere vijver of uit het wild gevangen en meegenomen worden, dit omdat het gezien wordt als een vorm van natuurbeheer en vermeerdering van de soort. Als de dieren uit deze eitjes of larven voor het eerst aan land gaan in uw eigen tuin, zullen ze waarschijnlijk blijven omdat ze het zien als hun natuurlijke omgeving.
Inheemse amfibieën, waartoe kikkers en salamanders behoren staan op de lijst van beschermde dieren. Dit betekent dat u ze niet mag vangen, vervoeren of verhandelen. Toch zijn er nog steeds mensen die deze dieren in de vrije natuur vangen en in hun vijver plaatsen. Dat is niet alleen onnodig schadelijk, maar ook overtreedt u daarmee de wet met het risico op een forse boete. Gekweekte exotische soorten salamanders die een dierenwinkel verkoopt, mag u evenmin in de tuin of de vijver uitzetten, omdat deze de inheemse soorten bedreigen en verstoren. Deze zijn uitsluitend bedoeld voor een aquarium of terrarium. Wel mogen dikkopjes (kikkerlarven) en eitjes (kikkerdril) uit een andere vijver of uit het wild gevangen en meegenomen worden, dit omdat het gezien wordt als een vorm van natuurbeheer en vermeerdering van de soort. Als de dieren uit deze eitjes of larven voor het eerst aan land gaan in uw eigen tuin, zullen ze waarschijnlijk blijven omdat ze het zien als hun natuurlijke omgeving.
Verschillende stadia ontwikkeling van kikkers
Spontane aanloop
Een vijver in de tuin is een uitnodigende omgeving voor amfibieën. Vaak weten kikkers, salamanders maar ook padden dan ook zelf spontaan uw vijver te vinden, soms zelfs binnen enkele weken. Met name kikkers weten iedere vijver te vinden, al ligt hij midden in een volgebouwde woonwijk. Salamanders hebben in zo’n geval wat meer moeite met het vinden van uw vijver, maar onmogelijk is het niet. Vanzelfsprekend is een vijver aan de rand van de bebouwing sneller gevonden door de salamanders. Als het ze bevalt in uw vijver, blijven ze en zult u vanzelf na verloop van tijd hun eitjes ontdekken. Als de omstandigheden in uw vijver en tuin daarentegen niet gunstig zijn, vertrekken de amfibieën weer. Het opnieuw uitzetten van gevangen eieren heeft in dat geval ook weinig zin.
Een vijver in de tuin is een uitnodigende omgeving voor amfibieën. Vaak weten kikkers, salamanders maar ook padden dan ook zelf spontaan uw vijver te vinden, soms zelfs binnen enkele weken. Met name kikkers weten iedere vijver te vinden, al ligt hij midden in een volgebouwde woonwijk. Salamanders hebben in zo’n geval wat meer moeite met het vinden van uw vijver, maar onmogelijk is het niet. Vanzelfsprekend is een vijver aan de rand van de bebouwing sneller gevonden door de salamanders. Als het ze bevalt in uw vijver, blijven ze en zult u vanzelf na verloop van tijd hun eitjes ontdekken. Als de omstandigheden in uw vijver en tuin daarentegen niet gunstig zijn, vertrekken de amfibieën weer. Het opnieuw uitzetten van gevangen eieren heeft in dat geval ook weinig zin.
Een geschikte vijver voor kikkers en salamanders
Kikkers en salamanders vestigen zich het liefst in een omgeving die lijkt op hun natuurlijke leefomgeving. Dat betekent dat het water niet te klein en niet te ondiep is en er voldoende mogelijkheden om te schuilen en voor de voortplanting zijn. Een belangrijke voorwaarde is daarom de aanwezigheid van voldoende waterplanten, drijfplanten en oeverbeplanting. Ook is er niet teveel waterbeweging door bijvoorbeeld een krachtige fontein. Amfibieën verkeren bij voorkeur in stilstaand of traag stromend water. Stroming door een gewone filterpomp, klein watervalletje of beekloop is echter geen bezwaar. Verder bevat de vijver niet al teveel (grote) vissen omdat deze de amfibieën en hun gebroed als prooi beschouwen. De vijver ligt bij voorkeur op een rustige plek en deels in de zon zodat deze koudbloedige dieren zich kunnen opwarmen. Een glooiende oever met enkele ondiepe plekken is, vanwege het snel opwarmende water op die plekken, favoriet bij deze diertjes. De exacte afmeting van de vijver is minder belangrijk want ook in een kleine vijver komen kikkers en soms ook padden wel eens op bezoek. Voor de broed is echter wel een grotere vijver gewenst, een oppervlakte van enkele meters en een waterdiepte van minimaal 80 cm is aanbevolen. Tot slot, de waterkwaliteit dient natuurlijk in orde te zijn, vooral salamanders zijn hier gevoelig voor. Voor ons dossier Waterkwaliteit, klik hier
Kikkers en salamanders vestigen zich het liefst in een omgeving die lijkt op hun natuurlijke leefomgeving. Dat betekent dat het water niet te klein en niet te ondiep is en er voldoende mogelijkheden om te schuilen en voor de voortplanting zijn. Een belangrijke voorwaarde is daarom de aanwezigheid van voldoende waterplanten, drijfplanten en oeverbeplanting. Ook is er niet teveel waterbeweging door bijvoorbeeld een krachtige fontein. Amfibieën verkeren bij voorkeur in stilstaand of traag stromend water. Stroming door een gewone filterpomp, klein watervalletje of beekloop is echter geen bezwaar. Verder bevat de vijver niet al teveel (grote) vissen omdat deze de amfibieën en hun gebroed als prooi beschouwen. De vijver ligt bij voorkeur op een rustige plek en deels in de zon zodat deze koudbloedige dieren zich kunnen opwarmen. Een glooiende oever met enkele ondiepe plekken is, vanwege het snel opwarmende water op die plekken, favoriet bij deze diertjes. De exacte afmeting van de vijver is minder belangrijk want ook in een kleine vijver komen kikkers en soms ook padden wel eens op bezoek. Voor de broed is echter wel een grotere vijver gewenst, een oppervlakte van enkele meters en een waterdiepte van minimaal 80 cm is aanbevolen. Tot slot, de waterkwaliteit dient natuurlijk in orde te zijn, vooral salamanders zijn hier gevoelig voor. Voor ons dossier Waterkwaliteit, klik hier
Tip!
Om te voorkomen dat de dikkopjes en larven van salamanders worden opgezogen door de vijverpomp, dekt u de aanzuigbuis of –rooster af met fijn gaas.
Om te voorkomen dat de dikkopjes en larven van salamanders worden opgezogen door de vijverpomp, dekt u de aanzuigbuis of –rooster af met fijn gaas.
Help de kikkers en salamanders de winter door
De mogelijkheden voor overwintering spelen eveneens een belangrijke rol als u de ‘goedkeuring’ van amfibieën wilt ontvangen. Sommige soorten overwinteren in de vijver zelf en anderen overwinteren buiten de vijver (zie onder). Maar helaas komt massale kikkersterfte in de winter vaak voor. Als u echter hiervoor de speciale voorzieningen zoals hieronder aangegeven treft, maakt u meer kans op een blijvende bevolking van amfibieën in uw tuin en in uw vijver zonder problemen van stervende kikkers tijdens de winter.
De mogelijkheden voor overwintering spelen eveneens een belangrijke rol als u de ‘goedkeuring’ van amfibieën wilt ontvangen. Sommige soorten overwinteren in de vijver zelf en anderen overwinteren buiten de vijver (zie onder). Maar helaas komt massale kikkersterfte in de winter vaak voor. Als u echter hiervoor de speciale voorzieningen zoals hieronder aangegeven treft, maakt u meer kans op een blijvende bevolking van amfibieën in uw tuin en in uw vijver zonder problemen van stervende kikkers tijdens de winter.
Larve van een salamander
Een goede overwintering in de tuin
De kikkers en salamanders die op het land overwinteren, kruipen in de herfst uit de vijver en zoeken een goede plek op het droge. Dit zijn meestal vochtige plekken of plekken met een nagenoeg ondoordringbare plantenbegroeiing. U kunt deze plekken zelf in uw tuin creëren door stapels brandhout, steen, dakpannen of ander materiaal in de buurt van de vijver aan te brengen. Ook kunt u buizen van 5-10 cm schuin in de grond graven en afdekken met bladeren. Verder zijn bossen snoeihout geschikt, de composthoop of door u zelf gemaakte kuilen die zijn afgedekt met takken, bladeren, gemaaid gras of iets dergelijks. Het maakt eigenlijk niet zoveel uit als de dieren zich maar kunnen verstoppen in een donker holletje. Begint u wel ruim op tijd met het maken van deze voorzieningen omdat de diertjes in de nazomer al aan land gaan.
De kikkers en salamanders die op het land overwinteren, kruipen in de herfst uit de vijver en zoeken een goede plek op het droge. Dit zijn meestal vochtige plekken of plekken met een nagenoeg ondoordringbare plantenbegroeiing. U kunt deze plekken zelf in uw tuin creëren door stapels brandhout, steen, dakpannen of ander materiaal in de buurt van de vijver aan te brengen. Ook kunt u buizen van 5-10 cm schuin in de grond graven en afdekken met bladeren. Verder zijn bossen snoeihout geschikt, de composthoop of door u zelf gemaakte kuilen die zijn afgedekt met takken, bladeren, gemaaid gras of iets dergelijks. Het maakt eigenlijk niet zoveel uit als de dieren zich maar kunnen verstoppen in een donker holletje. Begint u wel ruim op tijd met het maken van deze voorzieningen omdat de diertjes in de nazomer al aan land gaan.
Voor een goede overwintering in de vijver
De vijver moet minimaal 80 cm diep zijn. In de vrije natuur overwinteren sommige amfibieën vaak in een laagje modder op de bodem. Omdat dit in de meeste vijvers niet mogelijk is, zorgt u voor andere goede plekken om te overwinteren. Plaats stapels stenen of dakpannen op de bodem, waarmee u zorgt voor donkere schuilplaatsen. Ook ander materiaal zoals stenen buizen met een diameter van 5-10 cm, die u diagonaal op de bodem plaatst, worden graag door de amfibieën als overwinteringsplek gebruikt. Belucht u de vijver goed in de winter en houdt een deel van het wateroppervlak ijsvrij zodat de overwinterende kikkers en salamanders niet sterven door giftige bodemgassen. Na iedere winter ontvangen wij meldingen van mensen die soms wel tientallen dode kikkers aantreffen. Soms denkt men dat de kikkers zijn bevroren, ziek zijn geworden of dat het kwam doordat er teveel kikkers in de vijver aanwezig waren. Hoewel de oorzaak wel indirect met aanhoudende en terugkerende vorst te maken heeft, zijn ze niet als rechtstreeks gevolg van bovenstaande oorzaken gestorven. Vaak is het een kwestie van teveel bodemslib dat, ook onder het ijs, wordt verwerkt door bacteriën. Bij dit proces wordt veel zuurstof gebruikt waardoor de overwinterende kikkers verstikken. Om dit te voorkomen, is het van groot belang om het overtollige bodemslib te verwijderen tijdens het najaarsonderhoud van de vijver. Dit voorkomt niet alleen de dood van de kikkers door zuurstofgebrek, maar zorgt er ook voor dat het minder aantrekkelijk wordt om in de vijver te overwinteren en de kikkers een overwinteringsplek in de tuin zullen zoeken. Zie hiervoor ook ons dossier Najaarsonderhoud en Wintertips, klik hier
De vijver moet minimaal 80 cm diep zijn. In de vrije natuur overwinteren sommige amfibieën vaak in een laagje modder op de bodem. Omdat dit in de meeste vijvers niet mogelijk is, zorgt u voor andere goede plekken om te overwinteren. Plaats stapels stenen of dakpannen op de bodem, waarmee u zorgt voor donkere schuilplaatsen. Ook ander materiaal zoals stenen buizen met een diameter van 5-10 cm, die u diagonaal op de bodem plaatst, worden graag door de amfibieën als overwinteringsplek gebruikt. Belucht u de vijver goed in de winter en houdt een deel van het wateroppervlak ijsvrij zodat de overwinterende kikkers en salamanders niet sterven door giftige bodemgassen. Na iedere winter ontvangen wij meldingen van mensen die soms wel tientallen dode kikkers aantreffen. Soms denkt men dat de kikkers zijn bevroren, ziek zijn geworden of dat het kwam doordat er teveel kikkers in de vijver aanwezig waren. Hoewel de oorzaak wel indirect met aanhoudende en terugkerende vorst te maken heeft, zijn ze niet als rechtstreeks gevolg van bovenstaande oorzaken gestorven. Vaak is het een kwestie van teveel bodemslib dat, ook onder het ijs, wordt verwerkt door bacteriën. Bij dit proces wordt veel zuurstof gebruikt waardoor de overwinterende kikkers verstikken. Om dit te voorkomen, is het van groot belang om het overtollige bodemslib te verwijderen tijdens het najaarsonderhoud van de vijver. Dit voorkomt niet alleen de dood van de kikkers door zuurstofgebrek, maar zorgt er ook voor dat het minder aantrekkelijk wordt om in de vijver te overwinteren en de kikkers een overwinteringsplek in de tuin zullen zoeken. Zie hiervoor ook ons dossier Najaarsonderhoud en Wintertips, klik hier
Salamanders
Salamanders overwinteren in principe aan land, maar er zijn uitzonderingen. Sommige kamsalamanders leven namelijk hun hele leven in het water. Ook zijn de larven van deze soort soms niet eerder dan in het tweede levensjaar helemaal ontwikkeld en verlaten ze dan pas het water. Een enkeling blijft zijn hele leven lang 'larve', dus met uitwendige kieuwen zonder longen te ontwikkelen. Dit wordt neotenie genoemd, een verschijnsel dat voorkomt bij de kleine watersalamander en de alpenwatersalamander. U ziet, daarom is het voor salamanders belangrijk om zowel op de bodem van de vijver, als in de tuin rond de vijver, voorzieningen te treffen zodat ze kunnen overwinteren.
Salamanders overwinteren in principe aan land, maar er zijn uitzonderingen. Sommige kamsalamanders leven namelijk hun hele leven in het water. Ook zijn de larven van deze soort soms niet eerder dan in het tweede levensjaar helemaal ontwikkeld en verlaten ze dan pas het water. Een enkeling blijft zijn hele leven lang 'larve', dus met uitwendige kieuwen zonder longen te ontwikkelen. Dit wordt neotenie genoemd, een verschijnsel dat voorkomt bij de kleine watersalamander en de alpenwatersalamander. U ziet, daarom is het voor salamanders belangrijk om zowel op de bodem van de vijver, als in de tuin rond de vijver, voorzieningen te treffen zodat ze kunnen overwinteren.
Kikkers
Ook voor de kikkers is het nodig om zowel in de vijver als op het land voorzieningen te treffen voor overwintering.
De groene kikker en de kleine groene kikker overwinteren namelijk in het water en de bruine kikker en de heikikker overwinteren op het land.
Simpel gesteld, als u dus geen voorzieningen treft voor overwintering op de vijverbodem, zult u nooit groene kikkers in uw vijver aantreffen die voor een langere tijd blijven.